فرمول ساده موفقیت در ایفلا تخصص، انگیزه و برنامه است - سرزمین من

به گزارش سرزمین من، سرویس مدیریت کتاب خبرنگاران: ایفلا مهم ترین رویداد بین المللی سالانه کتابداران است که با مشارکت کتابداران برگزار می گردد و ارتقای تفاهم بین المللی، همکاری، گفت و شنود پژوهش و توسعه در همه زمینه های کتابداری ازجمله کتابشناسی خدمات اطلاع رسانی و آموزش کارکنان و ایجاد تشکیلات برای ارائه جنبه های بین اللملی کتابداری را هدف گذاری نموده است.

سید کاظم حافظیان رضوی، استاد پیشکسوت کتابداری و عضو انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران معتقد است: در ابتدای حضور در ایفلا بهتر است، فرد همان روز نخست بروشورها و کاتالوگ های ایفلا را مطالعه کند تا بفهمد از میان 300 نشست، گفت وگو، جوایز و نماشیگاه ها می خواهد در کدام بخش شرکت کند؟ اطلاع از تمام قسمت های برگزاری می تواند حضور در ایفلا را پررنگ کند.

درباره سابقه حضورتان در ایفلا بفرمایید و اینکه حضور ایران در طول سال های متمادی در ایفلا چه تأثیری بر کتابداری نوین ایران داشته است؟

سابقه حضورم در فدراسیون بین المللی انجمن ها و مؤسسات کتابداری به ایفلای 1992 هند، یعنی 28 سال پیش بازمی گردد؛ در ایفلای چین و هلند نیز حضور داشتم.

به طور حتم مقالات، کنفرانس ها و جلسات ایفلا همه بر کتابداری یک کشور اثرگذار است. به خاطر دارم در یک دوره سابقه حضور همه هیئت های ایرانی که در طول 95 سال گذشته در ایفلا شرکت کردند را رصد و در قالب یک مقاله در یکی از مجلات کتابداری ایران منتشر کردم. به نظرم ایفلا در حوزه کتابداری همواره پیشگام تر از کشورها حرکت نموده است. این انجمن می تواند درک کند که در کتابداری دنیا در چند سال آینده چه اتفاقی رخ می دهد و دانشمندان علم اطلاعات و دانش شناسی کشورهای مختلف ممکن است چند سال بعد آن اتفاق را درک نمایند؛ علت این پیروزیت هم متکی بودن ایفلا بر خرد جمعی و دنیای است. زیرا ایفلا بر خرد جمعی افراد نخبه علم اطلاعات و دانش شناسی دنیا تکیه دارد.

تجربه و دستارود شما از سه دوره حضور در ایفلا چیست؟

در یکی از ایفلاهایی که شرکت کردم با یک کتابدار سیار روستایی از کشور چین آشنا شدم. این فرد 30 هزار کیلومتر سفر نموده بود و به روستاهای این کشور کتاب رسانده بود، ایفلا به این کتابدار دوچرخه هدیه داد. ایفلا از این دست فعالیت ها حمایت می نماید. یا به خاطر دارم در یکی از ایفلاها با یک استاد کتابداری دانشگاه هارواد آشنا شدم که باور نمی کرد در ایران کتابدار وجود داشته باشد؟ بعدا فهمیدم این استاد کتابداری دانشگاه هاروارد آمریکا است و اصالتش چینی است. یکی از خوبی های ایفلا آشنایی با کتابداران مختلف است.

به نظر من کشورهایی که ایفلا برگزار می نمایند، دستاوردهای زیادی به دست می آوردند، زیرا دو سال پیش از برگزاری ایفلا، کتابداران و کتابخانه های آن کشور درگیر برگزاری یک کنفرانس و رویداد بزرگ کتابداری در کشور می شوند. نکته بعدی این است که آن کشور کوشش می نماید در این اتفاق مهم فرهنگی، دستاوردهای نو ارائه کند، درست مثل المپیک.

ایران یکی از دیدنی ترین کتابخانه های دنیا را دارد؛ کتابخانه ای مانند آستان قدس در دنیا نظیر ندارد و در صورتی که ایفلا در ایران برگزار گردد، یکی از برترین کنفرانس های کتابداری دنیا خواهد شد. البته ایران به علت بعضی ملاحظات سیاسی نمی تواند ایفلای دنیای را برگزار کند زیرا امکان صدور ویزا برای بعضی کشورها را ندارد اما شاید این امکان در سطح منطقه ای برایش فراهم باشد. به خاطر دارم در یک دوره ای موضوعات ایفلا را که به عنوان تم اصلی هر سال مطرح می گردد، از سال 1927 تا سال 2000 آنالیز کردم و در قالب مقاله در یکی از مجلات کتابداری ایران منتشر کردم.

ارزیابی شما از حضور کتابخانه های مختلف مانند کتابخانه مجلس، ملی و کتابخانه های عمومی در ایفلا چیست؟

کتابخانه ها برای حضور پیروز در ایفلا باید چند ملاحظه را رعایت نمایند و با آگاهی به این سفرها بروند و حتما دستاوردی از این سفر داشته باشند. به عنوان مثال فرد یا نماینده کتابخانه ای که در ایفلا شرکت می نماید باید حرفی برای گفتن داشته باشد، دارای پوستر و مقاله باشد یا کار و دستاوردی برای عرضه در ایفلا داشته باشد و هدفش ایفلانوردی و سفر خارجی نباشد.

به عنوان مثال فردی که قرار است ازسوی کتابخانه مجلس به ایفلا برود بهتر است پیش از سفر، بخش کتابخانه های پارلمانی و مقالاتی که در چند سال اخیر به این بخش ارسال شده را آنالیز کند. بعلاوه بهتر است افراد حاضر در ایفلا بروشورها و کاتالوگ هایی که به افراد ارائه می گردد را حتما دقیق مطالعه نمایند. من با این هدف به ایفلای هند رفتم که از مرکز اسناد ملی هند insdoc یک گزارش تهیه کنم. براساس این گزارش منابع اسنادی مرکز اطلاع رسانی و خدمات علمی جهاد سازندگی را سازماندهی کردم. اصولا رفتن به این نوع کنفرانس ها، احتیاج به یک ادبیات و فرهنگ خاصی دارد و نباید به چشم یک تور گردشگری به ایفلا نگاه کنیم. به خاطر دارم، سال ها به همت مرحوم دکتر عباس حُری، منتخب سخنرانی های ایفلا ترجمه و تدوین می شد و این ترجمه ها در قالب کتاب گزیده مقالات ایفلا از سوی انتشارات سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران منتشر می شد. این سنت خیلی خوب بود و به افزایش دانش کتابداران یاری می کرد.

به نظر بعضی کارشناسان حضور فردی ایران در ایفلا از مشارکت سازمانی تأثیرگذارتر است؛ به نظر شما فاکتورهای پیروزیت برای حضور پررنگ در ایفلا چیست؟

برای رفتن به این کنفرانس ها باید فردی انتخاب گردد که به زبان انگلیسی تسلط دارد؛ در غیر این صورت فرد نمی تواند با ایفلا زبان مشترک پیدا کند. دومین مسئله این است که فرد رشته کتابداری و اطلاع رسانی خوانده باشد؛ در غیر این صورت آن شخص نمی تواند اصطلاحات تخصصی کتابداری را در این کنفرانس ها بفهمد. نماینده حاضر در ایفلا باید در رشته کتابداری و اطلاع رسانی کارایی و تخصص لازم را نیز داشته باشد؛ زیرا ایفلا هرسال 3 هزار کتابدار تخصصی را دور هم جمع می نماید و اگر نماینده یک سازمان بتواند از حضور این کتابداران استفاده کند، قطعا حضور او در این رویداد، نتایج و دستاورد خوبی برای کشور خواهد داشت. افراد حاضر در ایفلا بهتر است همان روز نخست بروشورها و کاتالوگ های بخش های مختلف را مطالعه نمایند تا بفهمند از میان 300 نشست، گفت وگو، جایزه و نمایشگاه می خواهند در کدام بخش شرکت نمایند؟ اطلاع از قسمت های برگزاری این رویداد، می تواند حضور در ایفلا را پررنگ کند.

حضور در بخش کوبا شناسی و برنده شدن سیگار برگ!

در ایفلای هند که سال 71 برگزار گردید، در یکی ازبخش های جوایز ایفلا شرکت کردم. در آن دوره کشور کوبا غرفه داشت. معمولا میزبانان ایفلا تا پنج سال آینده تعیین هستند و به همین علت، این کشورها می توانند با برپایی غرفه ، کشور و فرهنگشان را به دنیا معرفی نمایند. این کشور قرار بود دو سال آینده ـ سال 73 ـ یکی از ایفلا ها را برگزار کند؛ به همین علت با برپایی غرفه در این رویداد به معرفی کشورش می پرداخت. در آن سال این غرفه، مسابقه کوبا شناسی برگزار کرد و من در این مسابقه شرکت کردم و اتفاقا برنده هم شدم و به همین بهانه ساده، نام ایران در ایفلا مطرح شد. در این مسابقه یک سیگار برگ و مجسمه دختری که کتاب می خواند را جایزه گرفتم و هنوز این مجسمه را دارم.

چرا بعضی کشورها در ایفلا غرفه دارند؟

ارائه غرفه به کشورها در کنفرانس ایفلا دلایل مختلف دارد. ابتدا باید بگویم کشور هایی که قرار است میزبان ایفلا شوند، غرفه ای دریافت می نمایند تا بتوانند کشورشان را معرفی و برای حضورشان در این رویداد بین المللی تبلیغ نمایند. ازسوی دیگر دریافت غرفه در ایفلا یک نوع حمایت از ایفلا است؛ زیرا کشورها در قبال پرداخت پول، این غرفه ها را دریافت می نمایند؛ مثل کتابخانه کنگره که هر سال در ایفلا غرفه دارد و هدایای مختلفی به شرکت نمایندگان می دهد. داشتن غرفه در ایفلا می تواند نام جمهوری اسلامی ایران و البته نام آن کتابخانه را مطرح کند. در این غرفه می توان کتاب هایی که به زبان انگلسی منتشر شده یا فعالیت های شاخص کتابخانه ای کشور را معرفی کرد.

یکی از برنامه های ایفلا پیشبرد کتابداری در دنیا سوم است، شما فکر می کنید در طول این سال ها حضور ایران در ایفلا چه دستاوردی برای کتابداری ایران داشته است؟

در حال حاضر با وجود دسترسی هایی که ازطریق اینترنت برای اندیشمندان دنیا در همه کشورها ایجاد شده تقسیم بندی کشورها به دنیا اول، دوم و سوم را از میان برده است. اکنون در دنیا یکسری کشورهای پیشرفته و تعدادی کشور درحال توسعه داریم. راهکارهای ایفلا برای همه کشورها و کتابخانه های آن ها کاربرد دارد به شرطی که این کتابخانه ها و کشورها از امکانات روز استفاده نمایند. امکانات علمی اکنون به وسیله فضای مجازی و اینترنت برای جامعه بهره بردار که کتابداران و صاحب نظران این حوزه هستند، امکان پذیر است. جامعه بهره بردار از دستاوردهای ایفلا در حوزه کتابخانه ای در پی آگاهی است و با شعر رمان و سرگرمی های علمی و ادبیات سرگرمی می نماید. آدمی که با این شرایط با دنیا سرو کار دارد ،برترین جایی که این امکان را برایش فراهم می نماید اول کتابخانه فیزیکی و بعد کتابخانه های مجازی است.

تبلیغ و معرفی نرم افزارهای کتابداری فارسی در ایفلا

حالا ایفلا دراین بخش چه می نماید؟ در بخش فناوری اطلاعات به کتابخانه ها می گوید امروز چه فناوری هایی در دنیا در اختیار کتابخانه ها قرار گرفته است؟ به عنوان مثال در ایران، نرم افزارهای فارسی کتابداری مانند پارس آذرخش و نوسا هستند این نرم افزارها به کار همه کشورهای فارسی زبان می آیند به شرطی که تبلیغ و معرفی شوند. حتی کشورهایی که به زبان اردو هستند، می توانند از این نرم افزارها استفاده نمایند.

برای افزودن زبان فارسی به ایفلا چه کاری می توان انجام داد؟ با توجه به اینکه ایفلا پنج زبان رسمی عربی، چینی، انگلیسی، فرانسه، آلمانی، اسپانیایی و روسی، بیشتر ندارد؟

ایفلا براساس مخاطبانی که در کل دنیا به یک زبان صحبت می نمایند، آن زبان را به عنوان زبان رسمی خود انتخاب می نماید. مثلا ایفلا زبان چینی را با توجه به اینکه یک میلیارد انسان به این زبان صحبت می نمایند، به رسمیت می شناسد. البته این زبان، زبان رسمی ایفلا نیست و فقط ممکن است ایفلا مقالاتی را به این زبان در سایت خود منتشر کند اما امکان ارائه مقاله به زبان چینی در ایفلا وجود ندارد. به نظر من اضافه کردن زبان فارسی به ایفلا با توجه به اینکه مخاطبان فارسی زبان در دنیا اندک هستند یا حداقل چشمگیر نیستند، مزیتی برای ایفلا ندارد و از آنجا که افراد حاضر در ایفلا این زبان را متوجه نمی شوند، ارائه مقاله به این زبان نیز کاری از پیش نمی برد.

ایفلا بخشی به نام جایزه کتابخانه های سبز دارد که در این بخش کوشش می نماید استفاده از کاغذ را محدود و کتابخانه ها را به سمت استفاده از فناوری نو سوق دهد. با توجه به اینکه نام سازمان اسناد و کتابخانه ملی در لیست برگزیدگان سومین دوره جایزه کتابخانه سبز ایفلا (سال 2018) نیز اعلام شد ه است. ارزیابی شما درباره ارائه خدمات الکترونیکی از جمله انواع کتاب الکترونیکی و جایگزینی آن به جای استفاده از کاغذ چیست؟

اینکه دنیا یا ایفلا بخواهد کتاب کاغذی را از دنیا حذف کند نه باید اینکار را انجام دهد و نه اینکه امکانش را دارد. زیرا کتاب عامل نابودی طبعیت نیست. به نظر من آنچه که دنیا به آن جامعه بدون کاغذ می گوید، منظورش جامعه بدون کاغذبازی است نه حذف کتاب کاغذی. زیرا کتاب چاپ کردن، کاغذ بازی نیست. به نظر من هدف جامعه سبز و بدون کاغذ، حذف فیزیکی کتاب کاغذی نیست؛ بلکه منظور، جامعه ای بدون کاغذ بازی های اضافه است تا کاغذ بی فایده مصرف نگردد. اکنون انواع کاغذها هستند که پایه گیاهی ندارند مانند پودر سنگ ها که از آن کاغذ می سازند و ضروری هم برای محیط زیست ندارند.