جوکر، فیلمی که ابرقهرمانش یک ضدقهرمان است - سرزمین من

به گزارش سرزمین من، جوکر که فیلمی است براساس داستان های مصور، قطعا نخستین فیلمی نیست که با نقش منفی همدردی می نماید، اما نخستین فیلمی است که یک طرفه این کار را انجام می دهد.

آرتور فلک در جدیدترین فیلم جوکر از روانشناس خود می پرسد: جهان داره دیوونه تر می شه یا فقط من این حس رو دارم؟ جواب درست: هردو. فلک مردی است که سلامت عقلش را از دست داده، اما جهانی بیرون هم یک بشکه باروتی است که از بی قانونی، نابرابری، فساد، تبعیض و سر تا پا ناامیدی تشکیل شده است. داستان جوکر اوایل دهه 80 میلادی اتفاق می افتد، اما مطلعانه با جهانی امروز ما تداخل دارد که روز به روز دیوانه تر می شود. روانشناس در تأیید فلک جواب می دهد: دور و زمونه سختیه.

از اینکه جدیدترین فیلم جوکر-در حالی که قرار بود از نظر انتقادی و تجاری پیروز باشد- نگرانی هایی درباره روایت آن به همراه داشته باشد، نباید تعجب کنیم. لو رفتن فیلمنامه اولیه و تصویرسازی فینکس از یک مرد جوان غمگین که سلامت عقلی اش را از دست داده، باعث شده تا فیلم هم راستا با فرهنگ اینسل شناخته شود. فرهنگی که در آن مردان غیرداوطلبانه مجرد و البته عصبانی و زن ستیز هستند.

در نقد های اولیه درباره پیغام این فیلم و تشویق خشونت ابراز نگرانی شده است. استفانی زاخارک، خبرنگار تایم می نویسد: در آمریکا افرادی مثل آرتور عملا یک هفته در میان دست به تیراندازی دسته جمعی یا حرکتی خشونت آمیز می زنند. روزنامه تلگراف در مصاحبه ای از فینکس می پرسد که آیا او از اینکه ممکن است تماشای این فیلم منجر به ترغیب افرادی مانند جوکر شود و تبعات فاجعه باری به همراه داشته باشد، نگرانی دارد؟ فینکس در جواب از جایش بلند می شود و مصاحبه را ترک می نماید.

جوکر که فیلمی است براساس داستان های مصور، قطعا نخستین فیلمی نیست که با نقش منفی همدردی می نماید، اما نخستین فیلمی است که یک طرفه این کار را انجام می دهد. فیلم های ابرقهرمان ها طبق سنت به ما اطمینان می دهند که درنهایت خیر بر شر پیروز می شود. اما جوکر در جهت مخالف حرکت می نماید.

آغاز فیلم، فلک را مردی معقول با روحی آزرده نشان می دهد؛ استندآپ کمدینی مشتاق که اعتقاد دارد رسالتش خنداندن جهانست. اما زندگی حقیقتی مخالف با آن را به او نشان می دهد.

طبق گفته های سازندگان این فیلم و انتخاب رابرت دنیرو برای ایفای نقش، جوکر ادامه راه فیلم های پیروز دهه 70 و 80 مارتین اسکورسیزی، راننده تاکسی و سلطان کمدی است.

منتقدان می گویند فیلم جوکر کاری می نماید که فیلم های ابرقهرمانی نباید به آن بپردازند. شاید نگرانی آن ها به دلیل ماهیت خود جوکر است. نمی توان تصور کرد دیگر کاراکتر های داستان های مصور چنین قصه ای داشته باشند. جوکر به راحتی یکی از شناخته شده ترین، محبوب ترین و البته پیچیده ترین و سرگرم نماینده ترین تبهکارهاست.

بن ساندرز، بنیانگذار مطالعات داستان های مصور در دانشگاه اورگان که درباره ابرقهرمان ها مطالب بسیاری نوشته می گوید: هر نسلی جوکر خودش را دارد. در 80 سال گذشته، شخصیت جوکر در هر دهه متناسب با آن دوران تعریف شده است.

ساندرز معتقد است که سیر تکاملی این کاراکتر نتیجه حلقه پیچیده و چندرسانه ای بازخورد و تصویرسازی جوکر در مدیوم های مختلف مانند تلویزیون، انیمیشن، فیلم و حتی بازی های ویدیویی است. ساندرز می گوید: شخصیت جوکر درواقع مجموعه ای از تمام جوکرهاست. فیلمسازان بااستعداد آزادند آن قدر با المان های مختلف بازی نمایند تا نسخه جدیدی از این کاراکتر را درست نمایند.

به گفته تراویس لانگلی، استاد روانشناسی، یکی از فاکتور های متمایزنماینده این فیلم که به راحتی نادیده گرفته می شود این است که بتمن هیچ ابرقدرتی ندارد. لانگلی می گوید: بتمن براساس شخصیتش تعریف می شود. دشمنانش هم باید همین طور باشند. هیچ ابرقهرمان دیگری کلکسیونی از دشمن های معروف و پرتعداد ندارد. جوکر هم سلطان همه آنهاست. به همین دلیل جنگ بتمن و جوکر همواره روانی بوده تا فیزیکی.

داستان های بتمن هم به جنگ جنون و عقل می پردازند و هم خیر و شر؛ آیا در هیچ کدام از فیلم های ابرقهرمان ها، یک تیمارستان روانی محلی، یکی از لوکیشن های اصلی بوده است؟ اما لانگلی از تشخیص بیماری جوکر دریغ می نماید. او می گوید: رفتار جوکر در هیچ حالتی نمی گنجد. جوکر به وضوح یک بیمار روانی است. بی وجدان است. با هیچ کس نمی تواند همدلی کند. او مأمور هرج ومرج است و مخاطب مطمئن نیست که آیا جوکر به کاری که انجام می دهد، مطلع است؟

سوال اینجاست که آیا حالا باید نگران پتانسیل جوکر های جهانی واقعی باشیم که آشوب به پا خواهند کرد؟ بار ها و بار ها در این موقعیت قرار گرفته ایم که تنها به جوکر هم برنمی شود: فیلم راننده تاکسی و نقش آن در ترور رونالد ریگان در سال 1982. راننده تاکسی فیلم محبوب فرد ضارب به نام جان هینکلی جونیور بود.

او دست کم 15بار آن را تماشا نموده بود. او خود را در نقش تراویس بیکل (دنیرو) برنامه ریز قتل های سیاسی قرار می داد، مثل بیکل لباس می پوشید، مثل او اسلحه جمع آوری می کرد، دفترچه خاطراتی مثل او داشت و حتی همان نوشیدنی را می نوشید. او حتی به دنبال جودی فاستر راه افتاده بود، دنبالش می کرد، برایش نامه می نوشت که به خاطر او به ریگان تیراندازی نموده.

دادگاه دفاعیات هینکلی با نمایش فیلم راننده تاکسی تمام می شود. یکی از وکلای مدافع می گوید هینکلی احساس می کرد دارد در یک فیلم بازی می نماید. هینکلی درنهایت به خاطر مشکل سلامت عقلی محکوم نشد. شاید همان داستان مرغ و تخم مرغ است یا شاید حلقه بازخورد چند رسانه ای.

فیلم های خشونت آمیز که اغلب مورد توجه جوانان قرار می گیرند، نوعی زنگ خطر هستند. فیلم هایی مثل پرتقال کوکی، روانی آمریکایی و قاتلان بالفطره که در همه آن ها حملاتی مشابه صورت می گیرد، حتی جرایم کپی شده از فیلم ها در ویکی پدیا صفحه ای مخصوص به خود دارد که در آن کشتار مدرسه کلمباین هم دیده می شود. رسانه ها امروزه مصمم شده اند تا ارتباط بین فیلم ها و خشونت های جهانی واقعی را نشان دهند، حتی اگر ارتباطی وجود نداشته باشد.

جالب اینجاست که عملکرد انتخابی و احساسی رسانه برای جذب مخاطب- که به نظر می رسد تم سال 2019 باشد- هسته اصلی فیلم جوکر ساخته تاد فیلیپس است. دنیرو، مجری برنامه تلویزیون، کاتالیزوری مهم و غیرعمدی در تغییر رفتار فلک است.

در این میان، رسانه های شهر گاتم مشتاقانه اولین کشتار فلک را به جنگ کشتن پولدارها تبدیل می نمایند. در یکی از صحنه های تأثیرگذار فیلم، فلک تصویری را روی صفحه یک روزنامه ای می بیند که لبخند جنون آمیز دلقک قاتل را نشان می دهد. جوکر سعی می نماید همانند تصویر لبخند بزند. جوکر به جای آنکه دیوانگی را منتقل کند، درحال آنالیز دلایل آن است.

این موضوع باعث همدلی با سوژه می شود و عدم همدلی یکی از دلایل توجیه رفتارش شناخته می شود. هیچ شرح ساده ای وجود ندارد؛ بلکه بیشتر درباره جمع شدن عوامل مختلف، داخلی و خارجی است که ممکن است انسان یا جامعه ای را به لبه پرتگاه برساند.

منبع: گاردین

مترجم: یاسمن طاهریان