آشنایی با ده کتاب فلسفی برای دوست داران دنیای سوفی - سرزمین من

به گزارش سرزمین من، بیشتر فلاسفه در دو قرن اخیر، از زبانی پیچیده و سخت برای انتقال مفاهیم فلسفی استفاده نموده اند به همین دلیل فلسفه در قرن بیستم ماهیتی تخصصی و بیشتر دانشگاهی پیدا کرد. اما فلسفه صرفا یک رشته دانشگاهی نیست؛ بسیاری از باورها و تصمیمات ما بدون این که بدانیم متاثر از فلسفه است. فلاسفه در دوران باستان درب های مدارس خود را به روی انسان های عادی بازمی کردند و موعظه های آن ها برای مردم کوچه و بازار انجام می شد. اما همواره این نگرانی وجود دارد که استفاده از زبان ساده و روزمره برای آموزش فلسفه منجر به سطحی شدن آن برداشت بشود و مفاهیم به شکل عمیق و درست به مخاطبین انتقال پیدا نکند و نوعی توهم آگاهی به وجود بیاید. برای همین بعضی فلاسفه کوشش نموده اند که بین زبان ساده و انتقال مفاهیم به شکل درست تناسبی برقرار نمایند؛ این کاری بسیار ظریف است و دقت ویژه ای می خواهد. اما به هر حال برای فلسفه خواندن باید از جایی آغاز کرد.

فلسفه چه تاثیری بر زندگی ما می گذارد؟

فلسفه بر روی زندگی ما تاثیر بسیار زیادی گذاشته است. حتما درباره استفاده از حیوانات برای آزمایش داروها و لوازم آرایشی شنیده اید. بحث درباره این موضوع به حوزه فلسفه اخلاق بازمی گردد. نگرش ما به ازدواج، نهاد خانواده و فرزند آوری ماهیتی ذاتا فلسفی دارد. اما تاثیرات فلسفه بیش از روابط بین فردی و باورهای شخصی ماست. فلسفه بر روی اقتصاد، سیاست، فرهنگ، مناسبات اجتماعی و دین اثر گذاشته است. امروزه لیبرال دموکراسی های غربی خود را وامدار اندیشمندانی نظیر هیوم و جان لاک می دانند . رهبران آلمان نازی و اتحاد جماهیر شوروی نیز اعتقاد داشتند که حکومتشان بر پایه اندیشه های نیچه، کارل مارکس و هگل، شکل گرفته است.همان گونه که گفته شد فلسفه در جزئی ترین باورهای ما تا بزرگ ترین مسائل دنیا حضور دارد و فهم آن یک ضرورت است. کتاب هایی که در این یادداشت معرفی می کنیم مقداری از ابهت و هراس فلسفه می کاهند . برای فهم این کتاب ها نیازی به دانش پیشینی نداریم و می توانیم آن ها را به خوبی درک کنیم.

درباره کتاب دنیای سوفی

کتاب دنیای سوفی نوشته یوستین گردر نویسنده نروژی است. این رمان فلسفی برای آموزش فلسفه به نوجوانان نوشته شد اما خیلی زود توجه بزرگسالان را نیز به خود جلب کرد. سوفی در سن 15 سالگی قرار گرفته است و نامه هایی جالبی از شخصی به نام آلبرتو ناکس دریافت می نماید. آلبرتو در پی آن است تا مفاهیم فلسفی را به زبانی ساده به سوفی یاد دهد.

موضوع صحبت های آلبرتو نظریات فلاسفه یونان باستان، قرون وسطی، رنسانس و دوران مدرن را پوشش می دهد. مشخصا نمی توان با خواندن یک رمان، فلسفه را به صورت کامل یاد گرفت اما این کتاب می تواند شروع مناسبی برای فهم فلسفه باشد. کتاب دنیای سوفی در سال 1991 و به زبان نروژی نوشته شد و از آن موقع تا به امروز به بیش از 50 زبان ترجمه شده است .

یوستین گردر نویسنده کتاب دنیای سوفی در رشته های فلسفه و الهیات در دانشگاه تحصیل نموده است. او به عنوان معلم ده سالی را در مدارس نروژ به تدریس درس تاریخ عقاید پرداخت. گردر همواره برایش اهمیت داشت که مفاهیم فلسفی را به دانش آموزانش یاد دهد؛ نتیجه کوشش های او کتاب دنیای سوفی شد. این کتاب تا به امروز بیش از 40 میلیون نسخه به فروخته شده است.

در ادامه این یادداشت با کتاب هایی آشنا می شویم که به درک بهتر ما از فلسفه یاری می نمایند.

1.کتاب وزن چیزها

تأمل درباره زندگی به دلایل مختلفی انجام می گیرد. معمولا در روزهای خاص مثل روز تولدمان، زندگی خود را مورد آنالیز قرار می دهیم و به آن فکر می کنیم. اندیشیدن درباره چیستی زندگی، ماهیت و موضوعات مهم در آن، یک کار فلسفی است. اما بیشتر جا معمولا به جای آن که سراغ فلسفه برویم به روانشناسی یا متون دینی مراجعه می کنیم. این اتفاق تا حدی قائل توجیه است چرا که فلاسفه در قرن هلی اخیر کمتر به این موضوع پرداخته اند. کتاب وزن چیزها اثر جین کازز به ما می گوید که هر چیزی در زندگی چه وزنی دارد و چه چیزهایی باعث حس خوشحالی در ما می گردد.

زندگی ما دیر یا زود به سرانجام می رسد و این دنیا گذراست؛ دانستن این نکته مهم چه اثری بر زندگی ما دارد زمانی که بدانیم فناپذیر هستیم؟ آیا صرفا نگاه دینی جواب مناسب به این سوال است؟ فصل اول کتاب وزن چیزها در پی پاسخی برای این سوال هاست.

برای داشتن زندگی خوب باید چه چیزی را هدف بگیریم؟ آیا ما می توانیم درباره مولفه های زندگی خوب قضاوت کنیم؟ فصل دوم درباره مسئله قضاوت کردن می پردازد. زندگی های ما خوبی و بدی یکسانی ندارند؛ پس هدف های بدتر و بهتری برای هر زندگی موجود است اما این هدف ها چه هستند؟ فصل های سه و چهار به تعمق در تاریخ فلسفه از دیدگاه فلاسفه دوران باستان و فایده گرایان به این سوال پاسخ می دهند.

فصل پنجم کتاب درباره ضرورت های یک زندگی خوب سخن می گوید. در فصل ششم به این سوال پاسخ داده می گردد که آیا فهرستی از ضرورت ها وجود دارد که برای هر نوع زندگی مناسب باشد؟ واضح است که ما با ضرورت هایی متعدد و مختلف روبرو خواهیم شد که با یک دیگر تضاد و تعارض دارند. فصل هفتم ابزارهای برطرف این تناقض را توضیح می دهند. فصل هشتم درباره فلسفه اخلاق است و به آنالیز جایگاه فلسفه اخلاق در زندگی می پردازد. فصل نهم کتاب به بحران تولستوی و به طور کلی نقش دین در خوب زندگی کردن باز می گردد و نظریات تولستوی در این زمینه را آنالیز می نماید. فصل سرانجامی نیز یک جمع بندی از مباحث کتاب را ارائه می دهد. این کتاب از طریق عباس مخبر و نشر بان به فارسی ترجمه شده است .

2. کتاب فلسفه ای برای زندگی

این کتاب برای کسانی نوشته شده است که در جستجوی فلسفه زندگی هستند. کتاب فلسفه ای برای زندگی درباره هدف اصلی زندگی ما انسان ها سخن می گوید . بسیاری از انسان ها ترجیح می دهند به چنین سوالی پاسخ ندهند و آن را فراموش نمایند. ولی ما به سراغ این پرسش اساسی خواهیم رفت. این کتاب از چهار بخش اساسی تشکیل شده است. بخش اول به صورت اجمالی درباره تاریخ فلسفه سخن می گوید و به پیدایش مکتب رواقی گری که این کتاب بر روی آن تمرکز دارد؛ اشاره می نماید. قسمت دوم راهکارهای روانشناختی رواقی نام گذاری شده است و نویسنده در آن درباره مفاهیمی نظیر تقدیرگرایی، پرهیز از لذت و مراقبه و تامل سخن می گوید. بخش سوم کتاب فلسفه ای برای زندگی که بزرگ ترین قسمت این کتاب به شمار میرود ، به توصیه های مکتب رواقی برای داشتن زندگی ای بدون رنج و محنت می پردازد. قسمت نهایی کتاب رواقی زیستن در دنیای مدرن نام دارد که در ابتدا به افول رواقی گری در دنیای مدرن می پردازد و پس از آن اصول بازنگری شده این مکتب اشاره می نماید.

این کتاب از طریق ویلیام آروین تالیف شده است؛ ترجمه آن از طریق محمود مقدسی را می توانیم از نشر گمان بخوانیم.

3. کتاب درس گفتارهایی کوچک در باب مقولاتی بزرگ

کتاب فوق از اولین آثار لشک کولاکوفسکی، فیلسوف برجسته لهستانی است که به فارسی ترجمه شده است . درس گفتارهایی کوچک در باب مقولاتی بزرگ 38 موضوع مختلف دارد و نویسنده در آن با بیانی ساده و قابل فهم درباره ی موضوعاتی گوناگون سخن می گوید. از فلسفه سیاسی گرفته تا عشق و دین. در حقیقت کولاکوفسکی برنامه ای را در تلویزیون لهستان اجرا نموده است و این کتاب نسخه پیاده سازی شده سخنان اوست. کولاکوفسکی به عنوان یک اندیشمند بارها نظرات سیاسی خود را تغییر داد. او در ابتدا عضو حزب کمونیست لهستان شد اما کم کم دیدگاه هایش تلطیف پیدا کرد و از نوعی سوسیالیسم انسانی دفاع کرد. تغییر عقیده او باعث اخراجش از حزب کمونیست و ممنوع التدیسی اش شد و کولاکوفسکی از زادگاهش مهاجرت کرد. کولاکوفسکی دو دهه ای از زندگی اش را در غرب گذراند و دیدگاهی هایی لیبرال پیدا کرد. او با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به کشورش بازگشت. کتاب درس گفتارهایی کوچک در باب مقولاتی بزرگ، نمایان گر دیدگاه های این فیلسوف درباره موضوعاتی است که مناقشه برانگیزند و در زندگی ما اثر می گذارند. این کتاب از طریق روشن وزیری به فارسی ترجمه شده است .

4. کتاب زندگی خوب

کتاب زندگی خوب نوشته مارک ورنون است؛ ورنون در سال 1966 در انگلستان دیده به دنیا گگردد. او در رشته های فیزیک و الهیات تحصیل نموده است و مدرک دکترای فلسفه نیز دارد. ورنون کتاب های گوناگونی در زمینه فلسفه و الهیات نوشته است. مقاله های این نویسنده و پژوهشگر فلسفه در روزنامه ها و مجلات معتبر انگلیسی زبان به چاپ می رسد. کتاب زندگی خوب ورنون یکی از محبوب تری آثار این نویسنده است که در سی گام نوشته شده است. با رعایت این سی گام می توانیم زندگی بهتر و فضیلت مندانه ای را تجربه کنیم. در مقدمه کتاب زندگی خوب به این نکته اشاره می گردد که زندگی خوب، یک زندگی بدون رنج و مشکل نیست؛ در دنیای امروز فایده گرایی هواداران بسیار زیادی دارد و خیلی ها در پی بیشینه کردن احساس لذت خود هستند. اما در این کتاب فضائلی معرفی می شوند که با توجه به آن ها می توانیم زندگی بهتری داشته باشیم و فضیلت مندانه زندگی کنیم. این کتاب فضیلت ها را در پنج دسته معنوی، مصیبت بار، اجتماعی، عملگرایانه و فردی تقسیم می نماید. پژمان طهرانیان این کتاب را به فارسی ترجمه نموده است.

5. کتاب فلسفه ملال

ملال یکی از مهم ترین حس های دنیای مدرن است . به نظر می آید که در دوران گذشته افراد کمتری دچار این حس می شدند اما تغییرات تکنولوژیک و اجتماعی دنیای تازه سبب شده است که این حس بیشتر تجربه گردد . خود نویسنده کتاب لارس اسوندسن نیز از تجربه این حس بی تاثیر نیست. معمولا ما کوشش می کنیم که با استفاده از روانشناسی به مسئله ملال بپردازیم و آن را برطرف کنیم. اما فلسفه نیز برای این حس و تجربه انسانی حرفی برای گفتن دارد. کتاب فوق جستاری چهار فصلی است که مسئله ملال را آنالیز می نماید.

در فصل نخست توضیحی کلی از جنبه هاس مختلف ملال و رابطه آن با مدرنیته مورد بحث و آنالیز قرار می گیرد. فصل دوم به ارائه تعدادی از داستان های ملال اختصاص دارد. در این بخش رابطه رومانتیسم با ملال آنالیز می گردد زیرا به نظر می آید این اندیشه و مکتب، توانایی بیشتری برای تفسیر و فهم ملال دارد. فصل سوم که مقداری پیچیده است بر تفسیرهای پدیدارشناسانه هایدگر بر مفهوم ملال تمرکز پیدا می نماید. فصل چهارم اخلاق ملال نام دارد و با خواندن آن یاد می گیریم که در برابر ملال چه رویکردی را اتخاذ کنیم. در سرانجام کتاب نیز یک جمع بندی آورده شده است. ترجمه فلسفه ملال را می توانیم به قلم افشین خاکباز و از نشر نو بخوانیم.

6. کتاب 42 اندیشه ناب

کتاب 42 اندیشه ناب یکی دیگر از آثار مارک ورنون است. نویسنده در این اثر 42 جمله عمیق از اندیشمندان مختلف را جمع نموده است و در هر فصل یکی از آن ها را توضیح و توضیح می دهد. این جملات برای به کار رفتن در زندگی مناسب هستند. مارک ورنون این کتاب را در هفت بخش تالیف می نماید و این جملات در بخش های زندگی شادمانه، زندگی روزمره، زندگی کاری، زندگی اجتماعی، زندگی سبزتر، زندگی بازنگری شده و سرانجام زندگی طبقه بندی شده اند.

این اثر شروع خوبی برای مطالعه فلسفه است زیرا ما را با افکار و نظرات تعدادی از فلاسفه مهم آشنا می نماید. نثر کتاب 42 اندیشه ناب روان، ساده و خواندنی است و بینشی تازه درباره دنیا و زندگی به ما می دهد. این اثر از طریق پژمان طهرانیان و نشر نو به فارسی برگردانده شده است.

7. کتاب خودآموز فلسفه

کتاب خودآموز فلسفه یک اثر عالی برای آشنایی با تاریخ فلسفه غرب به صورت خلاصه است. این کتاب کوشش می نماید تا با زبانی ساده و قابل فهم اندیشمندان و فلاسفه مهم غربی را به خوانندگان معرفی کند.کتاب خودآموز فلسفه هم برای دانش جویان این رشته مناسب است و هم برای افرادی که دوست دارند فلسفه را مطالعه نمایند. این کتاب اهداف خاصی دارد که عبارت اند از:

1. طرح بعضی از اصلی ترین مباحث فلسفه و کسانی که در آن نقش داشته اند.

2. طرح دیدی کلی از استدلال های ارائه شده .

3. مروری بر مفاهیم اصلی فلسفی و روش های آن به گونه ای که هر اندیشه و استدلالی را در زمینه تاریخی و فرهنگی آن آنالیز نماید. این کتاب در 7 فصل نوشته شده است. فصل اول چه چیزهایی را می توان شناخت؟ نام دارد. فصل های بعدی درباره فلسفه دین، فکر و جسم، فلسفه علم، فلسفه اخلاق، فلسفه و سیاست هستند و فصل سرانجامی پیرامون موضوع دورنمای فلسفه امروز سخن می گوید. این کتاب از طریق مل تامپسون نوشته شده است.ترجمه آن را می توانیم به قلم بهروز حسنی بخوانیم.

8. کتاب فقط استدلال

کتاب فقط استدلال تالیف مایکل بروس و استیون باربن است. استیون باربن در دانشگاه ایالتی سن دیگو فلسفه تدریس می نماید و مایکل بروس نیز از شاگردان او و دانش آموخته دکترای فلسفه همین دانشگاه است. کتاب فقط استدلال در سال 2011 به چاپ رسید و نویسندگانش صد استدلال مهم و تاثیرگذار در فلسفه غرب را جمع آوری نموده اند و آن ها را توضیح داده اند. با خواندن این کتاب با قواعد منطق صوری نیز آشنا می شویم و با مثال صورت های معتبر استدلال را یاد می گیریم. کتاب فوق از شش بخش اصلی تشکیل شده است. فلسفه دین، متافیزیک، معرفت شناسی، فلسفه اخلاق، فلسفه فکر و فلسفه علم و زبان از سرفصل های اصلی این کتاب هستند. فقط استدلال را می توانیم به ترجمه میثم محمد امینی عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی بخوانیم.

9. کتاب فلسفه علم

جیمز لیدیمن در این کتاب با شروع از مباحث اساسی و بنیادین فلسفه علم به تدریج و گام به گام خواننده را به سمت پرسش های عمیق تری درباره ماهیت علم می کشاند. کتاب فوق از موضوع کلاسیک استقراء شروع می گردد و پس از طرح ابعاد و اشکالاتش به سراغ ابطال گرایی پوپر به عنوان راه حلی برای حل مشکل استنتاج استقرایی پیش می گردد . اما ابطال گرایی هم نظریه بدون مسئله ای نیست. پس از اشاره به ضعف های ابطال گرایی نویسنده به سراغ معرفی ایده کوهن در تاریخ علم می رود . بخش دوم کتاب بیشتر مربوط به فلسفه علم مدرن است و درباره واقع گرایی و ضدواقع گرایی در علم توضیحاتی می دهد. این قسمت کتاب نسبت به بخش اول، سخت تر و مشکل تر است و برای خواندن آن باید توجه بیشتری داشت.

دکتر جیمز لیدیمن نویسنده کتاب فلسفه علم، استاد دانشگاه بریستول انگلیس است. او کارشناسی خود را در رشته ریاضی محض از دانشگاه یورک گرفت و سپس از کینگز کالج لندن در رشته تاریخ و فلسفه علم و ریاضیات کارشناسی ارشد دریافت کرد و در مقطع دکتری نیز در رشته فلسفه از دانشگاه لیدز فارغ التحصیل شد. از این نویسنده کتاب های گوناگونی در حوزه فلسفه علم به چاپ رسیده است. او مقالات متعددی درباره واقع گرایی علمی، تجربه گرایی و رابطه میان علوم مختلف نوشته است.

کتاب فلسفه علم این نویسنده در حقیقت یک متن آموزشی است و علاقه مندان به فلسفه علم می توانند آن را بخوانند. این اثر زبانی ساده و قابل فهم دارد و به صورت خلاصه و بدون نکات غیرضروری نوشته شده است. ترجمه این کتاب را از طریق حسین کرمی و انتشارات حکمت می توانیم بخوانیم.

10. کتاب درباره معنی زندگی

کتاب درباره معنی زندگی تالیف ویل دورانت تاریخ نگار و نویسنده مشهور است. کتاب درباره معنی زندگی قرار است به سوالات بنیادین درباره ماهیت زندگی انسان ها پاسخ دهد. ویل دورانت برای نوشتن این کتاب دلیلی دارد؛ او روزی یک انسان خوش پوش را می بیند که به وی می گوید قصد سرانجام دادن به زندگی اش را دارد؛ شغل این آقای شیک خوب است و در کل شرایط رضایت بخشی دارد. او از موضوع دیگری رنج می برد. موضوعی که ویل دورانت را وا می دارد تا کتاب درباره معنی زندگی را بنویسد. ویل دورانت برای یافتن معنی زندگی به انسان های مختلفی نامه نوشت و از آن ها خواست تا به پرسش هایی مشخص پاسخ دهند. حاصل این پرسش ها کتاب فوق شد. در میان پرسش شوندگان نام شخصیت های مهم و تاثیرگذاری نظیر جواهر لعل نهرو، جورج برنارد شاو و مهاتما گاندی آمده است.

خواندن این کتاب را به همه دوست داران فلسفه پیشنهاد می دهیم اثر فوق ما را با فکریت بسیاری از بزرگان اندیشه، سیاست و ادبیات درباره مسائل مهم زندگی آشنا می کنر و کتابی خواندنی و سرشار از نکات لطیف است. ویل دورانت یکی از شخصیت های مهم قرن بیستم محسوب می گردد او را بیشتر به تالیف کتاب یازده جلدی تاریخ تمدنش می شناسند. اما تحصیلات ویل دورانت در حوزه فلسفه بود. کتاب درباره معنی زندگی این نویسنده را به ترجمه شهاب الدین عباسی از بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه می خوانیم.